Hiệp định Thương mại hàng hoá ASEAN - Ấn Độ và cơ hội tiếp cận thị trường Ấn Độ

Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN - Ấn Độ (AITIG) là Hiệp định FTA thứ 5 của ASEAN và các nước đối tác, hoàn tất chuỗi các Hiệp định FTA ASEAN+1 giữa ASEAN và các nước trong khu vực Đông Á, gồm Ấn Độ, Hàn Quốc, Nhật Bản, New Zealand, Trung Quốc và Úc. Hiệp định này cũng mở ra cơ hội tiếp cận thị trường rộng lớn của Ấn Độ cho các DN ASEAN nói chung và Việt Nam nói riêng.
 

Tháng 11/2002, tại Hội nghị Cấp cao ASEAN - Ấn Độ lần thứ nhất tại Campuchia, nguyên thủ các nước ASEAN và Ấn Độ đã thống nhất nhiều biện pháp tăng cường hợp tác nhiều mặt giữa hai bên, trong đó có việc xây dựng Khu vực thương mại tự do ASEAN - Ấn Độ (AIFTA) trong vòng 10 năm. Ngày 8/10/2003, hiệp định khung về hợp tác kinh tế toàn diện ASEAN - Ấn Độ đã được nguyên thủ các nước ASEAN và Ấn Độ ký kết tại Bali, Indonesia. Hiệp định khung xác định AIFTA là khu vực thương mại tự do toàn diện bao gồm tự do hóa thương mại hàng hóa, dịch vụ, đầu tư và hợp tác kinh tế. Trên cơ sở hiệp định khung này, ASEAN và Ấn Độ đã tiến hành đàm phán hiệp định thương mại hàng hóa giữa hai bên. Với nỗ lực liên tục từ cả hai phía, tại Hội nghị Bộ trưởng Kinh tế ASEAN - Ấn Độ vào tháng 8/2009, hai bên đã ký kết Hiệp định Thương mại hàng hoá ASEAN - Ấn Độ;Hiệp định Cơ chế giải quyết tranh chấp trong khuôn khổ Hiệp định khung về hợp tác kinh tế toàn diện ASEAN - Ấn Độ (DSM);Bản ghi nhớ về Điều 4, Hiệp định thương mại hàng hoá ASEAN - Ấn Độ; và Nghị định thư sửa đổi Hiệp định khung về hợp tác kinh tế toàn diện ASEAN - Ấn Độ.

AITIG là cấu thành quan trọng nhất trong số các hiệp định/văn kiện nói trên, hiệp định gồm 24 điều với nội dung chính là thiết lập lộ trình cam kết giảm thuế đã được các nước ASEAN và Ấn Độ thống nhất. Ngoài ra, AITIG cũng quy định về quy tắc xuất xứ, thủ tục và cơ chế giải quyết tranh chấp, các biện pháp phi thuế quan, minh bạch hoá, chính sách, rà soát, sửa đổi cam kết, biện pháp tự vệ, ngoại lệ. Bên cạnh đó, nhân dịp ký kết Hiệp định AITIG, ngày 25/10/2009, Ấn Độ cũng đã công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường đầy đủ (MES).

Theo hiệp định, lộ trình cắt giảm thuế được chia theo 5 danh mục có tiến độ và mức độ giảm thuế khác nhau, bao gồm danh mục giảm thuế thông thường (NT), Danh mục nhạy cảm (SL), Danh mục nhạy cảm cao (HSL), Danh mục các sản phẩm đặc biệt và Danh mục loại trừ (EL). Với tư cách là nước thành viên mới của ASEAN (CLMV), ta được cắt giảm thuế theo lộ trình dài hơn 5 năm so với các nước ASEAN và Ấn Độ. Tuy có lộ trình dài hơn nhưng Việt Nam vẫn được hưởng đầy đủ ưu đãi từ cam kết giảm thuế của Ấn Độ và các nước ASEAN khác. Danh mục giảm thuế thông thường (NT) của Việt Nam gồm 80% số dòng thuế sẽ giảm xuống 0% ngày 31/12/2018. Trong đó, 9% tổng số dòng thuế sẽ được linh hoạt giảm xuống 0% từ 31/12/2021 (NT2). Danh mục loại trừ (EL) của ta gồm 485 dòng thuế, là những sản phẩm không thuộc đối tượng cắt giảm thuế. Với diện loại trừ rộng, hầu hết các sản phẩm mà ta có nhu cầu bảo hộ đều được đưa vào Danh mục EL.

Về cam kết của Ấn Độ, Ấn Độ cam kết cắt giảm thuế quan đối với nhiều mặt hàng mà ta có thế mạnh xuất khẩu như hàng may mặc, giày dép, gỗ và sản phẩm gỗ, thủy sản, than đá, cao su, sắt thép v.v. Ngoài ra, theo yêu cầu của ta, Ấn Độ nhất trí giảm thuế xuống còn 45% đối với cà phê và chè đen, và 50% đối với hạt tiêu vào năm 2018. Đây là các sản phẩm được cho là rất nhạy cảm với Ấn Độ nhưng lại có lợi ích xuất khẩu đặc biệt đối với Việt Nam. Danh mục loại trừ của Ấn Độ gồm 489 dòng thuế, chiếm 5% trị giá kim ngạch thương mại.

Thuế suất trung bình của Ấn Độ trong Hiệp định AITIG đối với một số mặt hàng xuất khẩu chủ chốt của ta

Với dân số trên 1,2 tỷ dân, có sức mua lớn thì Ấn Độ là thị trường đầy tiềm năng cho hàng hóa xuất khẩu của ta. Nền kinh tế giữa hai nước cũng có nhiều điểm bổ sung cho nhau. Hiện nay, Ấn Độ là một trong 10 đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam. Các mặt hàng xuất khẩu chủ yếu chủ yếu của Việt Nam sang Ấn Độ là: điện thoại di động, sắt, than đá, cao su, quặng, chất dẻo nguyên liệu, hóa chất, hạt tiêu, cà phê, vải, giày dép, phôi thép... Các mặt hàng nhập khẩu chính của Việt Nam từ Ấn Độ gồm nguyên liệu thức ăn gia súc, ngô, các loại linh kiện điện tử, tân dược, bông, hóa chất, nguyên liệu da giày, sợi, chất dẻo, nguyên phụ liệu thuốc lá...

Trao đổi thương mại giữa Việt Nam và Ấn Độ liên tục tăng trưởng khả quan trong những năm vừa qua, từ 697 triệu USD năm 2005 lên 2,739 tỷ USD năm 2010. Đặc biệt, trong năm 2010, trao đổi thương mại có bước nhảy vọt về mặt lượng và chất, trong đó xuất khẩu của Việt Nam sang Ấn Độ đạt 993 triệu USD, nhập khẩu đạt 1,746 tỷ USD. Như vậy, so với năm 2009 xuất khẩu tăng trưởng 136%, nhập khẩu tăng 6,8%, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu tăng trưởng 33,3%, nhập siêu giảm từ 1,215 tỷ USD xuống còn 753 triệu USD.

Tính đến 5 tháng đầu năm 2011, kim ngạch XNK giữa Việt Nam và Ấn Độ đạt: 1,547 tỷ USD, tăng trưởng 39% so với cùng kỳ năm ngoái, trong đó xuất khẩu đạt: 484 triệu USD, tăng trưởng 53,2% và nhập khẩu đạt 1,063 tỷ USD, tăng 33,3%.

Kim ngạch xuất nhập khẩu Việt Nam - Ấn Độ

Đơn vị: triệu USD

Do nhập khẩu từ Ấn Độ những năm vừa qua tăng nhanh dẫn đến nhập siêu từ Ấn Độ lớn và là vấn đề nổi cộm trong quan hệ thương mại song phương. Nhiều mặt hàng mà Việt Nam có lợi thế xuất khẩu nằm trong danh mục các sản phẩm bảo hộ hoặc bị áp mức thuế rất cao như hàng nông sản (gạo, chè, hạt tiêu, cà phê,...). Do đó, với việc ký kết và thực hiện Hiệp định AITIG, cắt giảm thuế quan đối với các mặt hàng này, thương mại giữa Việt Nam và Ấn Độ có nhiều cơ hội phát triển theo hướng cân bằng hơn, có lợi cho cả hai bên./.