KẾ HOẠCH

Phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất trên địa bàn tỉnh Bình Dương

(Ban hành kèm theo Quyết định số 1494/QĐ-UBND ngày 20/06/2016 của Ủy ban nhân dân tỉnh Bình Dương)

A. PHẦN MỞ ĐẦU

I. Tính cấp thiết phải lập kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất trên địa bàn tỉnh Bình Dương.

Hóa chất có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế-xã hội, được sử dụng rộng rãi ở hầu hết các ngành kinh tế và mọi hoạt động của đời sống hàng ngày, đặc biệt là trong sản xuất công nghiệp, nông nghiệp, xây dựng, thương mại, y tế, khoa học công nghệ và giáo dục. Khi các hoạt động sản xuất kinh tế và đời sống xã hội càng phát triển, thì nhu cầu sử dụng hóa chất cũng ngày càng tăng lên.

Hoạt động hóa chất luôn tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn, sự cố hóa chất có thể xảy ra bất kỳ thời điểm nào và khi xảy ra, sự cố hóa chất luôn tiềm ẩn khả năng phát triển thành sự cố ở quy mô lớn, có tác động trên phạm vi rộng, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe người dân, kinh tế, tài sản và môi trường xung quanh. Nhìn chung, hầu hết các loại hóa chất đều có khả năng phát tán nhanh trên diện rộng, dễ xâm nhập vào cơ thể con người qua đường ăn uống, thở,…, từ đó gây ngộ độc, đồng thời có khả năng để lại những hậu quả lâu dài trong môi trường tự nhiên bởi khả năng tồn lưu, khó phân hủy.

Quá trình sản xuất, kinh doanh, sử dụng và tồn chứa hóa chất thường làm phát sinh khí thải, nước thải và chất thải rắn. Nước thải có chứa nhiều thành phần hóa chất độc hại đối với nguồn tiếp nhận. Khí thải chứa nhiều thành phần khí độc hại như NH₃, SO₂, SO₃, Cl₂, HCl,… Cùng với sự phát triển của công nghiệp hóa chất, thì các ngành sử dụng hóa chất cũng phát triển mạnh, như: kinh doanh xăng dầu; sản xuất nhựa, sơn, keo, mực in; chế biến gỗ; sản xuất giày dép, cao su;..., nên nhu cầu sử dụng hóa chất tăng nhanh và làm tăng nguy cơ xảy ra sự cố hóa chất. Trong quá trình vận chuyển hóa chất trên đường giao thông cũng có thể xảy ra tai nạn và kèm theo là sự cố rò rỉ, tràn đổ, cháy nổ hóa chất, gây hậu quả xấu đến môi trường và sức khỏe cộng đồng.

Để thực hiện nghiêm túc Chỉ thị số 03/CT-TTg ngày 05/3/2013 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường công tác phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất độc hại; Công văn số 9574/BCT-HC ngày 29/09/2014 của Bộ Công Thương về xây dựng Kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất cấp tỉnh thì việc xây dựng kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất trên địa bàn tỉnh Bình Dương là hết sức cấp thiết nhằm nâng cao sự chủ động, hiệu quả phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị ở địa phương, đảm bảo an toàn hóa chất, góp phần bảo vệ sức khỏe con người, bảo vệ môi trường.

II. Các căn cứ pháp lý để lập kế hoạch.

- Luật Hóa chất số 06/2007/QH12 ngày 21/11/2007;

- Nghị định số 108/2008/NĐ-CP ngày 07/10/2008 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Hóa chất;

- Nghị định số 26/2011/NĐ-CP ngày 08/4/2011 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 108/2008/NĐ-CP ngày 07/10/2008 của Chính phủ;

- Chỉ thị số 03/CT-TTg ngày 05/3/2013 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường công tác phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất độc hại;

- Thông tư số 20/TT-BCT ngày 05/8/2013 của Bộ Công Thương quy định về Kế hoạch và Biện pháp phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất trong lĩnh vực công nghiệp;

- Công văn số 9574/BCT-HC ngày 29/9/2014 của Bộ Công Thương  về việc xây dựng Kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố cấp tỉnh;

- Quyết định số 554/QĐ-UBND ngày 22/02/2011 của UBND tỉnh Bình Dương về việc ban hành Kế hoạch tổng thể ứng cứu sự cố môi trường tỉnh Bình Dương giai đoạn 2011-2020;

- Quyết định số 2278/QĐ-UBND ngày 07/9/2015 của UBND tỉnh Bình Dương về việc phê duyệt đề cương và dự toán kinh phí lập đề án “Xây dựng Kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố hoá chất trên địa bàn tỉnh Bình Dương”.

B. ĐẶC ĐIỂM TÌNH HÌNH

I. Tóm tắt điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội tỉnh Bình Dương.

1. Điều kiện tự nhiên.

Bình Dương nằm ở phía Bắc thành phố Hồ Chí Minh, được bao bọc bởi sông Sài Gòn ở phía Tây và sông Đồng Nai ở phía Đông, diện tích tự nhiên 2.694,43 km², giáp TP. Hồ Chí Minh, các tỉnh Bình Phước, Tây Ninh và Đồng Nai. Tỉnh có vị trí rất thuận lợi về giao thông vận tải và giao lưu kinh tế, xã hội với các tỉnh, thành trong vùng Đông Nam Bộ, Tây Nguyên, Duyên hải Nam Trung Bộ và Tây Nam Bộ. Địa hình chủ yếu có dạng đồi thoải với độ dốc nhỏ, xen kẽ các thung lũng nhỏ và các dải đất bằng ven sông; nền địa chất ổn định; khí hậu hiền hòa, ít thiên tai, mưa bão lớn. Tỉnh có tài nguyên thiên nhiên thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội theo hướng bền vững.

2. Điều kiện kinh tế - xã hội.

Bình Dương có dân số khoảng 1,8 triệu người, mật độ dân số 650 người/km2, 9 đơn vị hành chính cấp huyện (1 thành phố, 4 thị xã và 4 huyện), 41 phường, 2 thị trấn, 48 xã. Nhìn chung, Bình Dương đã đạt mức độ công nghiệp hóa, đô thị hóa cao, kinh tế tiếp tục tăng trưởng ổn định ở mức khá (trên 13%/năm), cơ cấu kinh tế công nghiệp - dịch vụ - nông nghiệp với tỷ trọng tương ứng là 60% - 37,3% - 2,7%.Sản xuất công nghiệp phát triển ổn định với hơn 23.000 doanh nghiệp, 36 khu cụm công nghiệp được xây dựng (trong đó 31 khu cụm công nghiệp đã đi vào hoạt động); thương mại - xuất nhập khẩu ngày càng tăng; lĩnh vực thu hút đầu tư, phát triển đô thị, quản lý tài nguyên và môi trường đạt nhiều thành tựu tốt; văn hóa, giáo dục, y tế, KHCN,... tiếp tục được quan tâm phát triển, đời sống nhân dân không ngừng được chăm lo, cải thiện.

II. Tổng quan về hoạt động hóa chất trên địa bàn tỉnh Bình Dương, tình hình sự cố hóa chất và năng lực ứng phó của địa phương.

1. Đánh giá tình hình hoạt động sản xuất, kinh doanh, sử dụng hóa chất nguy hiểm.

Sự phát triển kinh tế - xã hội nhanh, ổn định trong một thời gian dài, đã đem lại cho Bình Dương nhiều lợi thế, lợi ích, gồm cả công nghiệp hóa chất được chú trọng phát triển ngày càng mở rộng và đa dạng hóa trên địa bàn tỉnh. Có tổng số 1.396 cơ sở liên quan hoạt động sản xuất, kinh doanh, sử dụng, lưu giữ hóa chất, với những ngành nghề chủ yếu gồm: kinh doanh xăng dầu, khí hóa lỏng (376 cơ sở kinh doanh, 02 kho bể xăng dầu chứa 51.700 m³); sản xuất nhựa, sơn, keo, mực in (273 cơ sở); chế biến gỗ, sơn gỗ (142 cơ sở); kinh doanh hóa chất (142 cơ sở); sản xuất giày dép, chế biến mủ cao su (84 cơ sở) và sản xuất, gia công hóa chất, thuốc bảo vệ thực vật (55 cơ sở), trong đó qua khảo sát, điều tra thực tế có tổng số 82 cơ sở hóa chất có nguy cơ cao xảy ra sự cố hóa chất

Những ngành nghề có nguy cơ cao gồm: chế biến gỗ, sơn gỗ (13 cơ sở); sản xuất hóa chất, thuốc bảo vệ thực vật (13 cơ sở); sản xuất sơn, keo, mực in (12 cơ sở);  chế biến mủ cao su, giày dép (8 cơ sở) và sản xuất tôn, sắt thép (7 cơ sở). Các địa bàn cấp huyện có nguy cơ cao gồm: thị xã Dĩ An (22 cơ sở); thị xã Thuận An (18 cơ sở); TP. Thủ Dầu Một (09 cơ sở); thị xã Tân Uyên (09 cơ sở) và thị xã Bến Cát (10 cơ sở). Đây là những cơ sở hóa chất vừa và lớn, với khối lượng hóa chất tồn chứa hàng năm lớn hơn 45 ngàn tấn và các loại hóa chất nguy hiểm thuộc danh mục hóa chất phải lập kế hoạch hoặc biện pháp phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất tại Phụ lục IV và phục lục VII Nghị định 26/2011/NĐ-CP như: NH₃ khan, xút, axít HCl, H₂SO₄; khí Cl₂, SO₂, SO₃, H₂, C₂H₂ và các dung môi hữu cơ dễ bay hơi, dễ cháy nổ. (danh sách cụ thể tại phần phục lục 1)

Cùng với việc triển khai thực hiện Kế hoạch tổng thể ứng cứu sự cố môi trường tỉnh Bình Dương giai đoạn 2011-2020, thì công tác đảm bảo an toàn và phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất ngày càng được quan tâm thực hiện. Các tổ chức, cá nhân hoạt động hóa chất từng bước thực thi ngày càng nghiêm túc Luật hóa chất (2007), thể hiện thông qua việc thực hiện các hồ sơ và thủ tục quy định, như: Giấy đăng ký kinh doanh, giấy chứng nhận đủ điều kiện sản xuất hóa chất thuộc danh mục hóa chất sản xuất kinh doanh có điều kiện, chứng nhận huấn luyện kỹ thuật an toàn theo các lĩnh vực kinh doanh, chứng nhận về phòng cháy, chữa cháy, xây dựng kế hoạch bảo vệ môi trường. Các tổ chức sản xuất, kinh doanh hóa chất có nguy cơ xảy ra sự cố hóa chất lớn, đã tuân thủ nghiêm túc việc xây dựng kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất.

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều tổ chức chưa thực hiện đầy đủ các quy định của pháp luật liên quan đến hoạt động hóa chất, như: chưa lưu trữ thông tin hóa chất, lao động liên quan đến hóa chất không có trình độ chuyên môn về hóa chất và chưa được huấn luyện kỹ thuật an toàn về hóa chất, chưa chuẩn bị vật tư, trang thiết bị cần thiết phục vụ cho ứng phó sự cố hóa chất tại chỗ,... Việc bố trí các doanh nghiệp sản xuất và sử dụng hóa chất trên địa bàn còn nhiều bất cập, nhất là vẫn còn một số doanh nghiệp nằm xen lẫn trong khu dân cư hoặc gần sát nguồn nước. Hoạt động lưu trữ hóa chất của các cơ sở trên địa bàn tỉnh chưa được thực hiện tốt, vẫn còn một số cơ sở đáp ứng chưa đầy đủ các yêu cầu về lưu trữ an toàn hóa chất (tên hóa chất không rõ, không có bảng dữ liệu an toàn hóa chất-MSDS,…). Việc sử dụng bảng dữ liệu an toàn hóa chất  và các chỉ dẫn sơ cứu chưa được các cơ sở sản xuất quan tâm.

2. Đánh giá tình hình sự cố hóa chất đã xảy ra.

Việc phát triển công nghiệp hóa chất làm tăng nguy cơ xảy ra sự cố rò rỉ, tràn đổ và cháy nổ hoá chất, có ảnh hưởng xấu đến kinh tế, xã hội và môi trường. Một số sự cố hóa chất điển hình xảy ra trên địa bàn tỉnh được ghi nhận như:

- Vụ rò rỉ khí độc SO₂, SO₃ tại Nhà máy ABS thuộc Chi nhánh Công ty Cổ phần TICO chuyên sản xuất chất hoạt động bề mặt (LAS) tại phường An Phú, TX. Thuận An. Nguyên nhân dẫn đến sự cố là do sự cố mất điện tạm thời gây ảnh hưởng đến hệ thống an toàn của dây chuyền sản xuất;

- Vụ tràn đổ hóa chất trong quá trình vận chuyển HCl tại Đường ĐT 743, đoạn Phường Tân Đông Hiệp, TX. Dĩ An. Nguyên nhân do phương tiện vận chuyển và bao bì chứa không đảm bảo an toàn.

- Vụ cháy nổ kinh hoàng tại Công ty TNHH Sakata Inx Việt Nam ở TX. Thuận An. Nguyên nhân là do việc bảo quản Nitrocellulose không đảm bảo an toàn trong phòng chống cháy nổ.

Nhìn chung, các cơ sở hóa chất còn chưa đáp ứng được năng lực ứng cứu sự cố hóa chất tại chỗ khi có sự cố xảy ra, đặc biệt là cháy nổ hóa chất, nên mức độ thiệt hại do cháy nổ hóa chất thường rất nghiêm trọng. Điển hình là vụ cháy nổ tại Công ty TNHH Sakata Inx Việt Nam đã thiêu rụi hoàn toàn nhà xưởng của công ty.

3. Xác định các nguy cơ gây ra sự cố hóa chất lớn.

1. Địa bàn thị xã Dĩ An.

Các nhà máy sản xuất tôn, sắt, thép của Công ty Cổ phần Tôn Hoa Sen, Công ty Cổ phần Tôn Đông Á, Công ty Cổ phần Maruichi Sunsteel, với nguy cơ rò rỉ amoniac khan và axít HCl; Kho lạnh của Công Ty TNHH Swire Cold Storage Việt Nam với nguy cơ rò rỉ amoniac khan; Các nhà máy sản xuất hóa chất bảo vệ thực vật của Công ty TNHH OCI và Công ty Cổ phần Thuốc sát trùng Việt Nam, với nguy cơ rò rỉ hơi độc từ Cacbuafuran, Methyl Iso Cyanate; Các nhà máy sản xuất keo, sơn gỗ, in của Công ty Cổ phần Oseven, Công ty TNHH Bao Bì NgaiMee, Công ty TNHH Nan Pao Resin, Công ty TNHH Sơn TOA, Công ty TNHH Sơn Jotun và Công ty TNHH Great Eastern Resin Industrial, với nguy cơ cháy nổ dung môi hữu cơ dễ bay hơi;

b. Địa bàn thị xã Thuận An.

Nhà máy sản xuất chất hoạt động bề mặt (LAS) của Chi nhánh Công ty Cổ phần TICO với nguy cơ rò rỉ khí độc SO₂, SO₃; Nhà máy sữa bột của Chi nhánh Công ty Cổ phần Sữa Việt Nam với nguy cơ rò rỉ amoniac khan; Các nhà máy sản xuất khí công nghiệp (O₂, H₂, Acetylene) của Công ty Cổ phần Hơi kỹ nghệ Que hàn và Công ty TNHH Khí Công nghiệp Messer Việt Nam, với nguy cơ nổ bồn chứa khí áp lực cao; Các nhà máy sản xuất keo, sơn gỗ của Công ty TNHH Bang Đức, Công ty TNHH Sơn Hung Tah Việt Nam, Công ty TNHH Sherwin Willams Việt Nam và Công ty TNHH SX TM XNK Sơn Thanh Đang, với nguy cơ cháy nổ dung môi hữu cơ dễ bay hơi.

c. Địa bàn thị xã Bến Cát.

Nhà máy sản xuất bình ăc quy của Công ty TNHH Sheng Chang, Công ty TNHH Sakai Chemical với nguy cơ tràn đổ axít sunfuaric đặc; Nhà máy sữa nước và Nhà máy nước giải khát của Chi nhánh Công ty Cổ phần Sữa Việt Nam với nguy cơ rò rỉ amoniac khan; nhà máy sơn gỗ của Công ty TNHH Chokwang Vina, với nguy cơ cháy nổ dung môi hữu cơ dễ bay hơi.

d. Địa bàn thành phố Thủ Dầu Một.

 Nhà máy sản xuất axit sunfuaric của Công ty TNHH Wuntaix Việt Nam, với nguy cơ tràn đổ axít sunfuaric đặc; Các nhà máy sơn gỗ của Công ty CP Sơn dầu khí Việt Nam, Công ty TNHH Sơn Petrolimex và Công ty TNHH Alkana Việt Nam, với nguy cơ cháy nổ dung môi hữu cơ dễ bay hơi; Các nhà máy sản xuất tôn, sắt, thép của Chi nhánh Công ty Cổ phần Tôn Đông Á; Công ty Cổ phần Tôn Nam Kim và Công ty Cổ phần Đại Thiên Lộc, với nguy cơ rò rỉ amoniac khan và axít HCl.

đ. Địa bàn thị xã Tân Uyên.

Nhà máy sản xuất hóa chất PAC của Công ty TNHH Lautan Luas, với nguy cơ tràn đổ axít HCl; Các nhà máy sơn gỗ, sản xuất mực in của Công ty TNHH Sơn Hua Bang, Công ty TNHH Phi Khang và Công ty TNHH Mực in Vạn Thông Việt Nam, với nguy cơ cháy nổ dung môi hữu cơ dễ bay hơi.

e. Địa bàn huyện Dầu Tiếng và Phú Giáo: các nhà máy chế biến mủ cao su, với nguy cơ rò rỉ amoniac khan.

g. Địa bàn huyện Bàu Bàng : các nhà máy sản xuất găng tay y tế với nguy cơ rò rỉ khí Clo.

 h. Đối với các tuyến giao thông đường bộ vận chuyển hóa chất (Quốc lộ 1A, Quốc lộ 13, các Tỉnh lộ 743, 744, 746, 747, 748,…), thì nguy cơ chính là xảy ra tai nạn giao thông trong quá trình vận chuyển và kéo theo sự cố rò rỉ, tràn đổ, cháy nổ hóa chất tại hiện trường.

4. Đánh giá năng lực về con người, trang thiết bị phục vụ ứng phó sự cố hóa chất.

a. Năng lực quản lý nhà nước về an toàn hóa chất và phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất:

Theo quy định của Luật hóa chất (2007), thì trách nhiệm quản lý nhà nước về an toàn hóa chất và phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất trên địa bàn tỉnh Bình Dương, thuộc về Sở Công Thương. Theo báo cáo của Sở Công Thương, thì hiện nay công tác đảm bảo an toàn trong hoạt động hóa chất ngày càng được quan tâm thực hiện.

Các tổ chức, cá nhân hoạt động hóa chất đã từng bước thực thi ngày càng nghiêm chỉnh Luật hóa chất (2007) cùng các quy định của Chính phủ và Bộ Công Thương, thể hiện thông qua việc thực hiện các hồ sơ và thủ tục quy định, như: Giấy đăng ký kinh doanh, giấy chứng nhận đủ điều kiện sản xuất hóa chất thuộc danh mục hóa chất sản xuất kinh doanh có điều kiện, chứng nhận huấn luyện kỹ thuật an toàn theo các lĩnh vực kinh doanh, chứng nhận về phòng cháy, chữa cháy, xây dựng báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM), kế hoạch và đề án bảo vệ môi trường.

Các tổ chức sản xuất, kinh doanh hóa chất có nguy cơ xảy ra sự cố hóa chất lớn, đã tuân thủ nghiêm túc việc xây dựng kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất, đồng thời ngày càng ứng dụng phổ biến hệ thống toàn cầu hài hòa về phân loại và ghi nhãn hóa chất (GHS) của Liên hợp quốc. Theo hệ thống GHS, thì trên nhãn hàng hóa, ngoài tên địa chỉ, số điện thoại nhà cung cấp và nhận dạng sản phẩm (tên thương mại và nhận dạng của mọi thành phần), là các hình đồ cảnh báo nguy hại, nguy hiểm, từ cảnh báo, cảnh báo nguy cơ, phương pháp phòng ngừa,…

Tuy nhiên,vẫn còn nhiều tổ chức chưa thực hiện đầy đủ các quy định của pháp luật liên quan đến hoạt động hóa chất, như: chưa lưu trữ thông tin hóa chất, lao động liên quan đến hóa chất không có trình độ chuyên môn về hóa chất và chưa được huấn luyện kỹ thuật an toàn về hóa chất, chưa chuẩn bị vật tư, trang thiết bị cần thiết phục vụ cho ứng phó sự cố hóa chất tại chỗ,...Việc bố trí các doanh nghiệp sản xuất và sử dụng hóa chất trên địa bàn còn nhiều bất cập, nhất là vẫn còn một số doanh nghiệp nằm xen lẫn trong khu dân cư hoặc gần sát nguồn nước. Hoạt động lưu trữ hóa chất của các cơ sở trên địa bàn tỉnh chưa được thực hiện tốt, vẫn còn một số cơ sở đáp ứng chưa đầy đủ các yêu cầu về lưu trữ an toàn hóa chất (tên hóa chất không rõ, không có bảng dữ liệu an toàn hóa chất-MSDS,…). Việc sử dụng bảng dữ liệu an toàn hóa chất  và các chỉ dẫn sơ cứu chưa được các cơ sở sản xuất quan tâm.

Nhìn chung, theo đánh giá tổng kết của Sở Công Thương, thì công tác đảm bảo an toàn hoạt động hóa chất và việc triển khai thực hiện kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất, không chỉ cần dựa trên năng lực quản lý đáp ứng của các cơ quan quản lý nhà nước chức năng, mà thực tế đây là quá trình nỗ lực lâu dài, liên tục, phải làm từng bước, bắt đầu từ việc quản lý các cơ sở, doanh nghiệp sản xuất, sử dụng, bảo quản và vận chuyển nhiên liệu, hóa chất, có biện pháp chế tài các tổ chức, cá nhân có liên quan thực thi nghiêm chỉnh các quy định của pháp luật, đồng thời tổ chức đào tạo, tuyên truyền để nâng cao ý thức và hiểu biết của cơ sở và người dân về vấn đề này, cũng như tổ chức đào tạo nhân lực chuyên nghiệp về công tác an toàn cho các cơ sở.

Năng lực phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất trước hết phải dựa trên năng lực ứng phó tại chỗ của cơ sở, sau đó là năng lực ứng phó đa ngành tổng hợp của chính quyền cấp cơ sở, cấp huyện và cấp tỉnh, mà nòng cốt là lực lượng PCCC theo phương châm 4 tại chỗ (chỉ huy-lực lượng-phương tiện-hậu cần tại chỗ). Sau năm 2011, Cảnh sát PCCC mới được tổ chức hoạt động độc lập và đã góp phần nâng cao rất nhiều năng lực phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất trên địa bàn cấp tỉnh.

Theo báo cáo của Cảnh sát Phòng cháy chữa cháy (PCCC) tỉnh Bình Dương, thì mặc dù tỉnh đã thành lập Ban chỉ đạo phòng cháy, chữa cháy theo Quyết định số 230/QĐ-UB ngày 23/01/1997 của UBND tỉnh Bình Dương, tuy nhiên, hoạt động của Ban chỉ đạo này mới tập trung chủ yếu vào việc xây dựng chỉ thị phòng cháy chữa cháy hàng năm, thành lập các đoàn kiểm tra an toàn phòng cháy, chữa cháy và xây dựng chương trình hưởng ứng ngày toàn dân phòng cháy chữa cháy, đồng thời còn chưa mang tính quản lý chung và mang tính liên ngành. Trong khi đó trên thực tế một khi có sự cố cháy nổ xảy ra, sẽ cần đến sự liên kết tổng lực của các ngành nhằm giải quyết các vấn đề có liên quan.

Các phương án phòng cháy chữa cháy của từng nhóm ngành như: sản xuất sơn keo,kinh doanh xăng dầu, chế biến gỗ,... đã được Cảnh sát Phòng cháy và chữa cháy xây dựng với nguồn lực được huy động một số lực lượng bên ngoài như công an xã, lực lượng Công an 113, trường sỹ quan công binh... Song, các phương án này mới tập trung vào việc chữa cháy, chống cháy lan, đồng thời còn chưa quan tâm xem xét đến việc giảm thiểu vấn đề ô nhiễm môi trường trong khi chữa cháy và khắc phục, giải quyết hậu quả về các vấn đề môi trường sau khi chữa cháy.

Đồng thời các phương án chữa cháy chưa có sự liên kết với nhau, chưa có các thống kê về các điểm có nguy cơ cháy nổ nguy hiểm trên địa bàn tỉnh, cũng như chưa có các phương án dự phòng trong trường hợp xuất hiện cùng một lúc nhiều đám cháy lớn xảy ra. Thông tin về trang thiết bị phòng cháy chữa cháy tại các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh cũng chưa được thống kê thu thập một cách bài bản và đưa vào cơ sở dữ liệu chung, mà chỉ thực hiện trong từng địa bàn, vì vậy, việc huy động tổng lực phương tiện từ các cơ sở khi có cháy xảy ra sẽ khó được giải quyết nhanh chóng.

Những ngành công nghiệp và các loại hình cơ sở kinh doanh, sử dụng, sản xuất và bảo quản nhiên liệu, hóa chất tính nguy hiểm cao dẫn đến sự cố cháy nổ hóa chất, ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường không chỉ trên địa bàn của tỉnh Bình Dương, mà còn ảnh hưởng đến các khu vực ráp ranh với TP. Hồ Chí Minh, tỉnh Đồng Nai và một số tỉnh khác. Ngoài ra, hai con sông quan trọng cung cấp nước sinh hoạt cho TP. Hồ Chí Minh và Bình Dương là sông Sài Gòn và sông Đồng Nai cùng nhiều nhánh của hai con sông này chảy qua địa phận tỉnh Bình Dương, cũng có thể bị ảnh hưởng.

Vì vậy, công tác phối hợp với các tỉnh bạn và lực lượng khác về chữa cháy cũng đã được xây dựng, cụ thể là đã ký kết quy chế phối hợp với thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Nai và Quân đoàn 4 trong việc hỗ trợ lực lượng khi có đám cháy lớn xảy ra.Lực lượng và phương tiện phòng cháy chữa cháy của tỉnh Bình Dương vẫn còn yếu, thiếu và không đảm bảo đáp ứng được các yêu cầu về phát triển kinh tế-xã hội của tỉnh trong tình hình phát triển kinh tế-xã hội hiện nay cũng như phát triển trong tương lai.

Hiện nay trên toàn quốc nói chung và trên địa bàn tỉnh Bình Dương nói riêng vẫn chưa có các trung tâm cứu hộ chuyên nghiệp. Công việc liên quan đến các sự cố mới chỉ dừng lại ở khâu giải quyết hậu quả sau sự cố. Thực sự để việc ứng phó các sự cố lớn có kết quả tốt, cần có sự kết hợp chặt chẽ giữa cơ sở với trung tâm cứu hộ với các thiết bị hiện đại, các công cụ hỗ trợ như các hướng dẫn cứu hộ cụ thể cho các loại hóa chất khác nhau, và nhân viên cứu hộ phải chuyên nghiệp và được đào tạo chính quy.

Trong thời gian tới, dự báo với sự phát triển mạnh về công nghiệp trên địa bàn tỉnh, kết hợp với việc sử  dụng công nghệ, thiết bị tiên tiến; đa dạng hóa sản phẩm, chú trọng tăng nhanh tỷ trọng những sản phẩm giá trị gia tăng cao và sản phẩm mới; phát triển gắn kết giữa thị trường nội địa và thị trường nước ngoài; xây dựng các thương hiệu sản phẩm uy tính. Nguy cơ cháy, nổ ngày càng tăng cao, đặc biệt là ở các cơ sở có sử dụng hóa chất độc hại, ảnh hưởng lớn đến môi trường.

Trước bối cảnh và tình hình nêu trên, thì yêu cầu đặt ra đối với việc tổ chức hoạt động PCCC đối với các cơ sở trên địa bàn tỉnh Bình Dương là:

- Triển khai thực hiện nghiêm túc các văn bản quy phạm pháp luật về PCCC; các văn bản hướng dẫn, chỉ đạo của các cấp, các ngành về tổ chức hoạt động PCCC;

- Đảm bảo điều kiện an toàn PCCC đối với cơ sở từ giai đoạn thiết kế, xây dựng công trình đến quá trình hoạt động nhằm loại trừ nguyên nhân, điều kiện gây cháy;

- Không để xảy ra cháy nổ tại các cơ sở sản xuất, nhất là cháy nổ gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản. Nếu có cháy nổ xảy ra thì tạo điều kiện thuận lợi cho việc chủ động cứu người, tài sản, chống cháy lan và chữa cháy kịp thời, hiệu quả.

Để đảm các yêu cầu nêu trên tại các cơ sở, doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Bình Dương, cần những định hướng trọng tâm như sau:

- Nâng cao trách nhiệm về PCCC của người đứng đầu cơ sở trên địa bàn tỉnh Bình Dương nhằm tổ chức hoạt động PCCC tại các cơ sở ngày càng đi vào chiều sâu, đảm bảo theo quy định của pháp luật;

- Tăng cường hiệu lực quản lý Nhà nước về PCCC đối với các cơ sở sản xuất, nhất là đầu tư nguồn nhân lực, cơ sở vật chất, tạo những cơ chế, chính sách cho lực lượng Cảnh sát PCCC tỉnh Bình Dương hoàn thành tốt nhiệm vụ quản lý Nhà nước về PCCC đối với các cơ sở trên địa bàn tỉnh;

- Làm tốt công tác tham mưu, đề xuất cho các cấp, các ngành nhằm nâng cao hiệu quả tổ chức hoạt động PCCC tại các cơ sở;

- Đề xuất với UBND tỉnh đầu tư các trang thiết bị PCCC phù hợp với yêu cầu thực tiễn, đáp ứng được khả năng ứng phó với các sự cố phức tạp nhất có thể xảy ra;

- Chú trọng nâng cao nghiệp vụ của Cảnh sát PCCC tỉnh để sẵn sàng xử lý các sự cố tai nạn, cháy nổ trên địa bàn tỉnh.

b. Năng lực và phương tiện ứng phó sự cố hóa chất của các cơ sở hóa chất:

Đối với các doanh nghiệp đã thực hiện Kế hoạch hoặc Biện pháp phòng ngừa, ứng phó sự cố phần lớn đã bố trí cán bộ phụ trách môi trường và an toàn lao động. Cán bộ quản lý kỹ thuật tại các cơ sở đa số có trình độ chuyên môn hóa chất từ cao đẳng trở lên. Các cơ sở đã đầu tư trang thiết bị, phương tiện ứng phó sự cố hóa chất, hệ thống bảo vệ, dự phòng ứng phó, ngăn chặn sự cố theo quy định. Các doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (Hoa Kỳ, Nhật Bản, các nước Châu Âu…) đều có bộ phận quản lý an toàn – môi trường và đã trang  bị phương tiện bảo hộ lao động cá nhân, ứng phó sự cố một cách tương đối đầy đủ  theo quy định, phù hợp và bảo đảm an toàn cho công nhân làm việc trực tiếp với hóa chất và ứng phó sự cố. Tuy nhiên, còn một bộ phận lớn các doanh nghiệp không bố trí cán bộ quản lý an toàn hóa chất hoặc có bố trí nhưng không phù hợp chuyên môn và trang thiết bị ứng phó sự cố hóa chất hầu như không trang bị (chủ yếu là các trang thiết bị PCCC).

Nhìn chung, trang thiết bị ứng phó sự cố hóa chất tại cơ sở còn rất nhiều hạn chế, chủ yếu là trang thiết bị PCCC và các trang thiết bị ứng phó sự cố hóa chất ở mức độ tràn đổ, trò rỉ nhỏ.

C. DỰ BÁO NGUY CƠ VÀ TÌNH HUỐNG XẢY RA SỰ CỐ HÓA CHẤT

I. Nguy cơ trong quá trình sản xuất, kinh doanh, bảo quản và sử dụng hóa chất.

1. Các nguy cơ chính trong hoạt động hóa chất như: cháy nổ; rò rỉ khí độc hại; rò rỉ, tràn đổ chất ăn mòn; người lao động bị ngộ độc hóa chất, bị hóa chất bắn vào cơ thể gây bỏng.

2. Các  nguy nhân và tình huống xảy ra sự cố:

- Do chập điện gây cháy nổ hóa chất;

- Do không kiểm soát được các điều kiện, thông số kỹ thuật (nhiệt độ, áp suất...) trong quá trình phản ứng;

- Do thao tác của công nhân không đúng kỹ thuật, không tuân thủ các quy định về an toàn làm việc với hóa chất;

- Do hệ thống giá/kệ bảo quản hóa chất bị hỏng hay gặp phải sự cố do: chứa quá tải trọng quy định, việc sắp xếp/đặt để giá không đúng kỹ thuật, giá đã dùng quá lâu, bị ăn mòn bởi các loại hóa chất khác, do va chạm với xe nâng trong quá trình vận hành;

- Do bao bì chứa bị thủng, hỏng do dùng lâu ngày hoặc không đạt tiêu chuẩn

- Do các sự cố bất ngờ: cháy, nổ, bão, động đất…

- Do các van, mặt bích, đồng hồ đo áp suất của bồn chứa bị hỏng, mất kín khít dẫn tới rò rỉ;

- Do hệ thống thiết bị sử dụng lâu ngày dẫn đến bị ăn mòn tại các vị trí nối, hàn nối.

- Biến dạng của vật liệu chế tạo thiết bị do ăn mòn hoặc sức bền vật liệu giảm theo thời gian dài sử dụng

- Việc áp dụng chế độ kiểm định, bảo trì, bảo dưỡng thiết bị chưa được đảm bảo.

- Do chưa tuân thủ các quy tắc khi nhập hóa chất vào bồn gây sự cố.

II. Nguy cơ xảy ra sự cố trong vận chuyển hóa chất

1. Các nguồn vận chuyển hóa chất.

Hóa chất hiện tại đang sử dụng tại các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh phần lớn là do doanh nghiệp nhập khẩu trực tiếp từ nước ngoài thông qua các cảng tại TpHCM và Đồng Nai. Số lượng còn lại được cung cấp bởi các nhà máy sản xuất như Công ty Ve Dan và Công ty Hóa chất Biên Hòa (chuyên cung cấp các loại hóa chất ăn mòn như HCl, NaOH...) và các nhà phân phối hóa chất lớn tại TpHCM như Công ty Đắc Trường Phát, Công ty Tân Hùng Thái, Công ty Kiến Vương, Công ty Bình Trí, Công ty Sapa, Công ty Top Solvent (chuyên cung cấp các loại dung môi công nghiệp), Công ty Cổ phần F.A (chuyên cung cấp khí NH₃ hóa lỏng)…

2. Các tuyến đường vận chuyển chính.

Dựa trên cơ sở hóa chất được vận chuyển về từ cảng Sài Gòn – TP. Hồ Chí Minh, từ các kho bãi ở KCN Sóng Thần về các KCN, giữa TP. HCM – Biên Hòa – Bình Dương, giữa hay nội các KCN, thì bước đầu có thể mô tả một số tuyến đường vận chuyển hóa chất bằng đường bộ, nguyên vật liệu chính như sau:

- Quốc lộ 1A, đoạn từ Cầu vượt Trạm 2 (giao với Xa lộ Hà nội) đến cầu vượt Bình Phước (giao với quốc lộ 13), thuộc địa phận TX. Dĩ An giáp ranh với TP. HCM. Đây là con đường huyết mạch, với các xe container liên tục ra vào KCN Sóng thần.

- Quốc lộ 13, kéo dài từ cầu vượt Bình Phước (địa phận giáp ranh thành phố Hồ Chí Minh) lên đến KCN Bàu Bàng, xã Lai Hưng và Lai Uyên, huyện Bến cát, đi qua địa phận thị xã Thuận An, thành phố Thủ Dầu Một và thị xã Bến Cát. Đây là con đường quan trọng vận chuyển hàng hóa về các khu Công nghiệp VSIP, Việt Hương, Mỹ Phước 1, Mỹ Phước 2, Mỹ Phước 3, KCN Bàu Bàng…

- Quốc lộ 1K, chạy từ ngã tư Linh Xuân, sang TP. Biên Hòa. Đây là con đường huyết mạch thông thương giữa Bình dương và Biên Hòa, đi qua địa phận TX. Dĩ An.

- Tỉnh lộ 743, đường tỉnh 743C thuộc địa phận thị xã Dĩ An, Thuận An.

- Tỉnh lộ 744, đoạn từ ngã ba Suối Giữa đến An Tây - KCN Việt Hương 2, thuộc địa phân huyện Bến Cát.

- Các con đường trong khu công nghiệp, đặc biệt các con đường thuộc địa phận KCN Sóng Thần, Dĩ An, nơi tập trung khá nhiều doanh nghiệp có sử dụng hóa chất, mật độ xe và người khá lớn.

- Trong tương lai: đường Mỹ Phước – Tân vạn.

Phần lớn các tuyến đường giao thông đều có mật độ giao thông khá cao. Nguy cơ xảy ra tai nạn giao thông và kèm theo sự cố hóa chất là rất lớn. Do vậy, xác suất xảy ra sự cố hóa chất do tai nạn giao thông trên các tuyến đường là cao nhất. Sự cố hóa chất trên đường giao thông nếu kèm theo cháy nổ, hay xả khí độc, hậu quả cũng rất nghiêm trọng cho sức khỏe con người. Trong các tuyến đường giao thông trên, thì Tỉnh lộ số 744 có cầu bắc qua một nhánh của sông Sài gòn (cầu Ông Cộ). Tuyến đường này có mật độ giao thông không cao, nên xác suất tai nạn trên cầu rất nhỏ, do vậy, có thể loại trừ nguy cơ tràn đổ hóa chất xuống sông do tai nạn giao thông trên đường.

Nhìn chung, trong các khu vực đô thị thì sự cố hóa chất trên đường giao thông có xác suất xảy ra cao nhất ở địa bàn thị xã Dĩ An, kế đến là thị xã Thuận An, thành phố Thủ Dầu Một, thị xã Bến cát và thị xã Tân Uyên.

3. Các loại hình vận chuyển.

- Đối với các loại dung môi công nghiệp thì hình thức vận chuyển là các phuy chứa từ 160 kg đến 200 kg;

- Đối với hóa chất ăn mòn như  HCl, H₂SO₄, NaOH... thì hình thức vận chuyển là chứa trong xitec chuyên dụng , các can nhựa 1000l, 200l, 50l...

- Đối với hóa chất NH₃ hóa lỏng, Cl₂ hóa lỏng thì hình thức vận chuyển là chứa trong bồn áp lực chuyên dụng.

4. Đánh giá nguy cơ trong quá trình vận chuyển.

Theo quy định, khi chuyên chở hoá chất nguy hiểm, đơn vị chuyên chở phải được cấp phép vận chuyển hoá chất nguy hiểm, có đầy đủ về năng lực, nhân lực, tài xế, nhân viên áp tải hàng hoá phải được qua đào tạo huấn luyện cơ bản về an toàn hoá chất. Mặt khác hoạt động vận chuyển hóa chất trên địa bàn tỉnh trên thực tế chưa có thống kê và khó kiểm soát vì các lý do sau: Việc cấp phép vận chuyển hóa chất do các Bộ quản lý theo Nghị định số 104/2009/NĐ-CP nhưng chưa có quy định về việc khi vận chuyển hóa chất qua địa bàn phải cung cấp thông tin cho cơ quan quản lý địa phương. Ý thức chấp hành quy định cũng như nhận thức mối nguy hiểm của việc vận chuyển hóa chất chưa cao, thậm chí không có hiểu biết tối thiểu về hóa chất chuyên chở của chủ phương tiện vận chuyển sẽ là một trong các nguy cơ xảy ra sự cố hóa chất trên đường vận chuyển. Nhiều cơ sở hoạt động hoá chất hợp đồng thuê đơn vị vận chuyển hoá chất nhưng không nắm rõ thông tin về việc đơn vị vận chuyển có chức năng chuyên chở hoá chất nguy hiểm hay không, đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến những sự cố trong quá trình vận chuyển, có thể gây ra những tai nạn không lường trước.

Các doanh nghiệp khi vận chuyển hóa chất phục vụ sản xuất, kinh doanh chưa đạt yêu cầu theo quy định. Người tham gia vận chuyển hóa chất nguy hiểm( lái xe, người áp tải hàng, phụ xe) chưa được đào tạo, huấn luyện cơ bản về an toàn theo Thông tư số 44/2012/TT-BCT ngày 28 tháng 12 năm 2012 của Bộ  Quy định Danh mục hàng công nghiệp nguy hiểm phải đóng gói trong quá trình vận chuyển và vận chuyển hàng công nghiệp nguy hiểm bằng phương tiện giao thông cơ giới đường bộ, đường sắt và đường thủy nội địa do đó, khi có sự cố xảy ra, người tham gia vận chuyển không có phương án ứng phó kịp thời.

Hóa chất là dạng chất lỏng vận chuyển trên đường nếu không được chứa trong thiết bị chuyên dụng, đảm bảo an toàn thì rất dễ xảy ra sự cố như lật ngã phương tiện, hỏng bao bì gây rò rỉ, tràn đổ.

Nguy cơ xảy ra sự cố hóa chất trong quá trình vận chuyển hóa chất, là rất hiện hữu với những tác động, thiệt hại nguy hiểm đối với con người, kinh tế, tài sản và môi trường. Do đó, cần phải áp dụng các giải pháp và kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố hiệu quả.

D. KẾ HOẠCH PHÒNG NGỪA SỰ CỐ HÓA CHẤT

I. Giải pháp về quản lý.

1. Đối với cơ quan quản lý nhà nước.

a. Giải pháp tăng cường quy hoạch sử dụng đất đáp ứng yêu cầu phòng ngừa sự cố hóa chất trên địa bàn tỉnh:

- Tổ chức đánh giá rủi ro hóa chất trong quy hoạch sử dụng đất trên cơ sở xây dựng tiêu chí chấp nhận mức rủi ro hóa chất.

- Đưa ra các khuyến cáo trong việc sử dụng đất trên cơ sở phân vùng rủi ro và phân loại các nhóm hóa chất nguy hiểm để xác định khoảng cách cách ly an toàn.

b. Giải pháp quy hoạch khu, cụm công nghiệp hóa chất tập trung, bảo đảm phòng ngừa và giảm thiểu nguy cơ sự cố hóa chất trên địa bàn:

- Quy hoạch khu, cụm công nghiệp hóa chất tập trung tại các huyện Bắc Tân Uyên, Bàu Bàng, Dầu Tiếng và Phú Giáo (ưu tiên cho các huyện Bắc Tân Uyên và Bàu Bàng).

- Từng bước di dời các cơ sở hoạt động hóa chất nằm trên các khu vực đô thị có đông dân cư vào trong các khu, cụm công nghiệp hóa chất tập trung.

c. Giải pháp tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với các tổ chức, cá nhân hoạt động hóa chất:

- Tiếp tục kiện toàn cơ chế, chính sách, hạ tầng, phương tiện thiết bị kỹ thuật và nguồn nhân lực phục vụ công tác phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất, bảo đảm thực thi ngày càng hiệu lực và hiệu quả Luật hóa chất 2007.

- Kiện toàn tổ chức ứng phó sự cố hóa chất từ cấp tỉnh đến cấp cơ sở, tổ chức tập huấn kiến thức về ứng phó sự cố cho đội ngũ tham gia hoạt động ứng phó.

- Tăng cường năng lực, trang thiết bị và đào tạo kiến thức chuyên môn sâu rộng về hoá chất cho các đơn vị phòng cháy chữa cháy cơ sở, các địa phương và doanh nghiệp theo phương châm 4 tại chỗ.

- Xây dựng và ban hành quy định huy động trong quá trình ứng phó sự cố và hình thức thanh toán, chi trả trong quá trình huy động, trưng mua, trưng dụng; xây dựng và ban hành chính sách đối với đội ngũ tham gia ứng phó sự cố hóa chất.

- Xây dựng và ban hành quy định về lộ trình, tuyến vận chuyển hóa chất độc hại (các tuyến đường sắt, đường thủy và đường bộ) trên cơ sở bảo đảm đầy đủ thẩm quyền và hiệu lực quản lý của UBND tỉnh trên phạm vi ranh giới và địa bàn được giao quản lý; quy định về các trang thiết bị, công trình cần trang bị tại các khu vực có nguy cơ cao về sự cố hóa chất.

- Xây dựng các quy định cụ thể về vận chuyển hóa chất độc hại áp dụng cho các nhóm hóa chất có nguy cơ tác động lớn đến cộng đồng và môi trường.

- Đẩy mạnh ứng dụng công cụ mô hình hóa vào quản lý hoạt động phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất. Xây dựng, thiết kế hệ thống phần mềm quản lý số hóa bản đồ khoanh vùng ảnh hưởng, phân bố lực lượng tham gia ứng phó sự cố hóa chất và mô tả phạm vi ảnh hưởng và bố trí trang thiết bị, nguồn lực khác ứng cứu khi sự cố xảy ra để thuận lợi trong công tác chỉ đạo ứng phó.

- Đẩy mạnh công tác quản lý chặt chẽ các hoạt động liên quan đến hóa chất cho 04 đối tượng chính: sản xuất; kinh doanh; sử dụng và vận chuyển hóa chất.

- Tiến hành rà soát lập kế hoạch và xây dựng biện pháp phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất và các thủ tục quản lý hóa chất khác tại các cơ sở, doanh nghiệp.

- Phổ biến, tập huấn, hướng dẫn các doanh nghiệp hoạt động hóa chất ghi nhãn hóa chất theo Hệ thống hài hòa toàn cầu – GHS của Liên hợp quốc.

- Đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến pháp luật về hóa chất trên các kênh thông tin đại chúng, tổ chức phổ biến pháp luật cho các tổ chức, cá nhân hoạt động hóa chất.

- Quản lý quy hoạch về xây dựng dự án hóa chất phù hợp với đặc điểm, tính chất của hóa chất và công nghệ sản xuất, bảo quản hóa chất, điều kiện tự nhiên, điều kiện kinh tế - xã hội nhằm đáp ứng yêu cầu an toàn hóa chất.

- Tăng cường công tác hướng dẫn các tổ chức, cá nhân hoạt động hóa chất có kho chứa hóa chất riêng biệt, việc bố trí nơi lưu trữ hóa chất tuân thủ các quy định, quy phạm an toàn trong sản xuất, kinh doanh, sử dụng, bảo quản và vận chuyển hóa chất. Yêu cầu các tổ chức, cá nhân hoạt động hóa chất thuộc danh mục Phụ lục IV, Phụ lục VII của Nghị định số 26/2011/NĐ-CP ngày 08/4/2011 của Chính phủ xây dựng kế hoạch hoặc biện pháp phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất trình cơ quan chức năng thẩm định, phê duyệt.

- Bố trí khu kho lưu chứa hóa chất BVTV cho các tổ chức, cá nhân kinh doanh hóa chất BVTV và nơi lưu chứa tang vật là thuốc bảo vệ thực vật nhập lậu, thuốc giả, thuốc ngoài danh mục theo quy định của pháp luật.

- Định kỳ hàng năm thanh tra, kiểm tra hoạt động hóa chất trên địa bàn tỉnh đối với các cơ sở có nguy cơ cao xảy ra sự cố.

d. Giải pháp tăng cường cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan quản lý chức năng, thiết lập hệ thống thông tin quản lý rủi ro hóa chất thống nhất trên địa bàn tỉnh:

- Sở Công Thương chủ trì tăng cường công tác phối hợp với các ngành có liên quan thực hiện tốt công tác phối hợp trong công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động hóa chất trên địa bàn tỉnh Bình Dương nhằm đưa hoạt động hóa chất đi vào nề nếp, hạn chế và giảm thiểu đến mức tối đa sự cố liên quan đến hóa chất.

- Thiết lập hệ thống thông tin quản lý rủi ro hóa chất thống nhất tại Ban chỉ đạo ứng phó sự cố hóa chất cấp tỉnh, ban hành quy chế khai thác và sử dụng thông tin quản lý rủi ro hóa chất phù hợp quy định chung của Chính phủ.

- Các sở, ban, ngành trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn thực hiện các nội dung quản lý nhà nước về hoạt động hóa chất và thông báo đến Ban chỉ đạo ứng phó sự cố, cơ quan chức năng có liên quan những nội dung không thuộc thẩm quyền xử lý khi xảy ra tình huống có khả năng mất an toàn trong hoạt động hóa chất.

- Sở Công Thương chủ trì, phối hợp với Cảnh sát PCCC tỉnh, Sở Tài nguyên và Môi trường, UBND cấp huyện, Ban Quản lý các khu công nghiệp tỉnh, nơi thực hiện dự án hoặc nơi tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh, sử dụng, cất giữ hóa chất để tổ chức kiểm tra, thẩm định biện pháp phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất của các tổ chức, cá nhân của các tổ chức, cá nhân hoạt động hóa chất.

2. Đối với các cơ sở có nguy cơ gây ra sự cố hóa chất.

a. Giải pháp tăng cường thực hiện Chương trình quản lý rủi ro và ứng phó sự cố hóa chất tại các cơ sở, doanh nghiệp: Các cơ sở hoạt động hóa chất đảm bảo tự chủ tổ chức thực hiện và duy trì thực hiện hàng năm Chương trình quản lý rủi ro, ứng phó sự cố hóa chất của cơ sở mình theo mô hình phân cấp từ Ban giám đốc xuống các phòng, ban đến các xưởng, phân xưởng và tổ, ca sản xuất.

b. Giải pháp nâng cao năng lực phòng ngừa sự cố hóa chất:

- Tăng cường nâng cao nhận thức cho các cơ sở, doanh nghiệp thông qua tổ chức Hội thảo giới thiệu Hệ thống hài hòa toàn cầu về ghi nhãn hóa chất (GHS) và Thông tư số 04/2012/TT-BCT, tổ chức huấn luyện kỹ thuật an toàn hóa chất cho các cán bộ liên quan và tổ chức diễn tập kết hợp với diễn tập phòng cháy chữa cháy.

- Nâng cao năng lực phòng ngừa sự cố hóa chất cho các cơ sở thông qua việc thực hiện chương trình nâng cao ý thức doanh nghiệp và cộng đồng; tổ chức công tác tập huấn định kỳ về quản lý rủi ro hóa chất; kiểm tra, thực hiện và khắc phục các điều kiện sản xuất, kinh doanh hóa chất nguy hiểm; thực hiện Kế hoạch, Biện pháp phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất của cơ sở mình; đầu tư, trang bị các phương tiện, thiết bị và nhân lực phục vụ công tác ứng phó sự cố; tổ chức diễn tập ứng phó sự cố hóa chất khi có yêu cầu; đăng ký về tuyến đường sẽ vận chuyển hóa chất và thông báo cho các đơn vị quản lý mỗi khi tiến hành vận chuyển các loại hóa chất có tính độc hại cao.

II. Giải pháp nâng cao năng lực của người lao động, cơ sở hóa chất trong hoạt động phòng ngừa hóa chất.

1. Nâng cao năng lực người lao động, cơ sở hóa chất trong hoạt động phòng ngừa và ứng phó sự cố hóa chất.

- Người lãnh đạo, người quản lý và người lao động trực tiếp sử dụng sản xuất, kinh doanh và tồn chứa hóa chất của tổ chức hoạt động hóa chất được huấn luyện định kỳ và cấp Giấy chứng nhận kỹ thuật an toàn hóa chất theo quy định.

- Xây dựng hệ thống Quy trình vận hành; Quy trình xử lý sự cố, bảo dưỡng cho dây chuyền, máy, thiết bị; Quy định an toàn cho từng phân xưởng, dây chuyền, máy, thiết bị, vật tư, hóa chất sử dụng; các công việc có yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn; các biện pháp về kỹ thuật an toàn, phòng chống cháy nổ và đầu tư trang thiết bị bảo đảm các công tác an toàn trong kế hoạch bảo hộ lao động hàng năm.

- Định kỳ bảo dưỡng, sửa chữa các máy, thiết bị; thực hiện kiểm định định kỳ và đăng ký đối với các máy, thiết bị, vật tư có yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn lao động và máy, thiết bị có khả năng gây mất an toàn hóa chất; lựa chọn tổ chức kiểm định các thiết bị áp lực, thiết bị nâng đáp ứng các điều kiện theo quy định.

- Trang bị đầy đủ vật tư, trang thiết bị, bảo hộ cá nhân theo kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất đã được cơ quan có thẩm quyền thẩm định. Hàng năm tổ chức cho người lao động tham gia hoạt động diễn tập ứng phó sự cố hóa chất tại cơ sở.

- Các cơ sở hóa chất đảm bảo nghiêm túc thực hiện kế hoạch tuyên truyền nâng cao nhận thức cho người lao động về quản lý rủi ro hóa chất.

- Ban chỉ đạo ứng phó sự cố đảm bảo thực hiện hàng năm Chương trình tuyên truyền nâng cao nhận thức cho cơ sở hóa chất và người lao động trên cơ sở phân công nhiệm vụ cho các thành viên và sự phối hợp liên tịch giữa các thành viên liên quan.

- Ban chỉ đạo ứng phó sự cố đảm bảo cơ chế theo dõi, giám sát và cung cấp thông tin của cộng đồng dân cư, người dân đối với công tác phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất của các cơ sở hoạt động hóa chất trên địa bàn.

2. Yêu cầu về công tác đào tạo trong đảm bảo an toàn hóa chất.

- Đối tượng huấn luyện, đào tạo nâng cao năng lực là người lãnh đạo, người quản lý và người lao động trực tiếp sản xuất, kinh doanh, vận chuyển, cất giữ, bảo quản, sử dụng hóa chất của cơ sở, doanh nghiệp hóa chất.

- Nội dung đào tạo, huấn luyện, cấp giấy chứng nhận kỹ thuật an toàn liên quan đến sản xuất, kinh doanh, vận chuyển, cất giữ, bảo quản, sử dụng hóa chất phải phù hợp với tính chất, chủng loại, mức độ nguy hiểm của hóa chất tại cơ sở hoạt động hóa chất, vị trí việc làm của đối tượng được huấn luyện và thực hiện theo quy định tại các văn bản của Bộ Công Thương: Thông tư số 36/2014/TT-BCT ngày 22/10/2014 quy định về huấn luyện về kỹ thuật an toàn hóa chất và cấp giấy chứng nhận huấn luyện kỹ thuật an toàn hóa chất; Thông tư số 44/2012/TT-BCT ngày 28/12/2012 quy định Danh mục hàng công nghiệp nguy hiểm phải đóng gói trong quá trình vận chuyển và vận chuyển hàng công nghiệp nguy hiểm bằng phương tiện giao thông cơ giới đường bộ, đường sắt và đường thủy nội địa; Thông tư số 41/2011/TT-BCT ngày 16/12/2011 quy định về quản lý an toàn trong lĩnh vực dầu khí hóa lỏng; Quyết định số 51/2008/QĐ-BCT ngày 30/12/2008 ban hành Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về an toàn trong bảo quản, vận chuyển, sử dụng và tiêu hủy vật liệu nổ công nghiệp; Thông tư số 04/2012/TT-BCT ngày 13/02/2012 của Bộ trưởng Bộ Công Thương quy định phân loại và ghi nhãn hóa chất và Thông tư số 07/2013/TT-BCT ngày 22/4/2013 của Bộ trưởng Bộ Công Thương quy định việc đăng ký sử dụng hóa chất nguy hiểm để sản xuất sản phẩm, hàng hóa trong lĩnh vực công nghiệp.

3. Rà soát, yêu cầu chủ dự án, chủ doanh nghiệp hóa chất xây dựng Kế hoạch hoặc biện pháp phòng ngừa ứng phó sự cố hóa chất theo quy định của pháp luật.

- Tổ chức rà soát về nguồn nhân lực ứng phó sự cố gồm: nguồn nhân lực ứng phó sự cố hóa chất trực tiếp tại các cơ sở do chủ cơ sở xây dựng và đào tạo; nguồn nhân lực quản lý tại các Sở, ngành có liên quan và lực lượng ứng phó sự cố hóa chất được xây dựng và phát triển trên cơ sở lực lượng PCCC từ cấp tỉnh đến cấp cơ sở.

- Tổ chức rà soát về phương tiện, thiết bị ứng phó sự cố gồm: trang thiết bị phục vụ ứng phó sự cố tại các cơ sở hoạt động hóa chất và phương tiện, trang thiết bị ứng phó sự cố cung cấp cho các lực lượng PCCC từ cấp tỉnh cho đến cấp xã.

- Tổ chức rà soát về chương trình, kế hoạch đào tạo và diễn tập ứng phó sự cố gồm: Chương trình đào tạo ứng phó sự cố hóa chất của Sở Công Thương, Chương trình đào tạo, tập huấn ứng phó sự cố của Cảnh sát PCCC và Chương trình diễn tập ứng phó sự cố của các cơ sở hoạt động hóa chất độc hại.   

III. Các giải pháp và biện pháp phòng ngừa sự cố hóa chất trong quá trình vận chuyển hóa chất.

1. Phân tuyến giao thông đường bộ vận chuyển hóa chất gồm: Quốc lộ 1A, Quốc lộ 13; Đường tỉnh 741, 742, 743, 744, 746, 747, 748, 749, 750, đường Bố Lá – Bến Súc và đường Mỹ Phước – Tân Vạn trên địa bàn tỉnh Bình Dương.

2. Các giải pháp phòng ngừa sự cố trong quá trình vận chuyển hóa chất:

- Việc vận chuyển hàng nguy hiểm bằng phương tiện giao thông cơ giới đường bộ phải thực hiện các quy định của Nghị định số 104/2009/NĐ-CP ngày 09/11/2009 của Chính phủ quy định danh mục hàng nguy hiểm và vận chuyển hàng nguy hiểm bằng phương tiện giao thông cơ giới đường bộ và các quy định khác có liên quan.

- Cảnh sát PCCC tỉnh Bình Dương thực hiện công tác kiểm tra an toàn về PCCC định kỳ đối với phương tiện vận chuyển hóa chất có nguy cơ cao về sự cố và thực hiện cấp giấy phép vận chuyển hóa chất có nguy cơ cao.

- Thiết lập các chốt kiểm tra an toàn về PCCC trong quá trình vận chuyển hóa chất nguy hiểm trên địa bàn.

- Đào tạo, huấn luyện, tuyên truyền giáo dục về kiến thức, pháp luật về an toàn vận chuyển hàng công nghiệp nguy hiểm cho các đơn vị, cá nhân thực hiện nhiệm vụ vận chuyển hóa chất.

- Kiểm tra an toàn đối với phương tiện trước mỗi chuyến vận chuyển.

- Sắp xếp các loại hóa chất trên phương tiện vận chuyển tuân thủ tiêu chuẩn quy định của nhà nước về an toàn hóa chất trong vận chuyển.

- Phương tiện vận chuyển hóa chất đảm bảo an toàn theo đúng quy định.

- Phương tiện vận chuyển hóa chất đảm bảo an toàn theo đúng quy định.

IV. KẾ HOẠCH ỨNG PHÓ SỰ CỐ HÓA CHẤT TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BÌNH DƯƠNG.

1. Phân cấp các sự cố hóa chất xảy ra trên địa bàn tỉnh.

Căn cứ vào phạm vi, mức độ nguy hiểm của các trường hợp sự cố hóa chất có thể xảy ra, phương án ứng phó được lập tương ứng với 3 cấp độ như sau:

a. Quy mô sự cố và cấp ứng phó đối với cấp cơ sở (cấp 1):

Sự cố hóa chất cấp cơ sở không lập tức gây nguy hiểm đối với tính mạng, tài sản, môi trường, sản xuất và kinh tế. Các tình huống này có thể kiểm soát bởi các biện pháp xử lý tại chỗ. Trong trường hợp này, chủ cơ sở chịu trách nhiệm chỉ huy hiện trường, tổ chức chỉ huy lực lượng ứng phó sự cố cấp cơ sở để thực hiện ứng cứu kịp thời. Đơn vị cơ sở chịu trách nhiệm huy động lực lượng và thực hiện các biện pháp xử lý trên.

Trong trường hợp sự cố hoá chất vượt quá khả năng xử lý của cơ sở, nguồn lực tại chỗ không đủ khả năng tự ứng cứu, thì chủ cơ sở phải kịp thời báo cáo Ban chỉ đạo ứng phó sự cố cấp tỉnh.

b. Quy mô sự cố và cấp ứng phó đối với cấp tỉnh (cấp 2):

Sự cố hóa chất cấp tỉnh gây nên những nguy hiểm nhất định đối với tính mạng, tài sản và môi trường (cháy nổ nhỏ, tràn đổ, nhiễm độc hóa chất...). Để kiểm soát các tình huống này, thì ngoài việc triển khai các biện pháp ứng cứu bằng lực lượng của cơ sở, mà còn phải có sự phối hợp, hỗ trợ ứng cứu của các lực lượng, phương tiện sẵn có gần kề khu vực xảy ra sự cố theo các phương án ứng phó đã chuẩn bị trước.

Trong trường hợp vượt quá khả năng ứng cứu của cơ sở hoặc của các khu, cụm công nghiệp, thì Ban chỉ đạo ứng phó sự cố cấp tỉnh tổ chức ứng cứu theo kế hoạch, đồng thời đề xuất huy động khẩn cấp nguồn lực cần thiết của các khu vực trong tỉnh và phối hợp các tỉnh, thành tiếp giáp với tỉnh Bình Dương để ứng cứu.

c. Ngoài hai phân cấp sự cố hóa chất ở trên, còn có thể xảy ra trường hợp sự cố hóa chất gây ra mối nguy hiểm nghiêm trọng đối với sự sống con người, môi trường, hoặc có khả năng gây thiệt hại toàn bộ công trình (chết người, cháy nổ lớn...). Tình huống này có thể xuất hiện ngay lập tức hoặc xuất phát từ các tình huống, sự cố thấp hơn do không kiểm soát được và phát triển theo xu hướng ngày càng xấu đi một cách nghiêm trọng. Khi mức độ nguy hiểm vượt quá khả năng ứng phó của Ban chỉ đạo ứng phó sự cố cấp tỉnh, UBND tỉnh sẽ công bố sự cố hóa chất cấp quốc gia (cấp 3) và kịp thời báo cáo để Uỷ ban Quốc gia Tìm kiếm Cứu nạn trực tiếp chỉ đạo, Chính phủ, Bộ  và các các cơ quan liên quan phối hợp tổ chức ứng phó.

2. Quy trình và giải pháp thông tin, tiếp nhận và xử lý thông tin; phương thức thông báo sự cố trên các phương tiện thông tin đại chúng:

a. Khi có sự cố xảy ra, quy trình thông tin, tiếp nhận và xử lý thông tin sự cố được tiến hành như sau:

- Nhân viên cơ sở khi phát hiện sự cố ngay lập tức tổ chức ứng phó sự cố và thông báo cho Ban ứng phó sự cố cấp cơ sở.

- Ban ứng phó sự cố cấp cơ sở báo cho Thường trực Ban chỉ đạo ứng phó sự cố cấp tỉnh (Sở Công Thương) các nội dung về tình hình sự cố theo quy định, đồng thời tổ chức triển khai hoạt động ứng phó sự cố; Thường trực Ban chỉ đạo ứng phó sự cố cấp tỉnh ghi nhận thông tin vào sổ trực ban.

- Khi sự cố nằm ngoài tầm ứng phó của cấp cơ sở, Ban ứng phó sự cố cấp cơ sở báo cho Thường trực Ban chỉ đạo ứng phó sự cố cấp tỉnh để được hỗ trợ.

- Khi nhận được yêu cầu hỗ trợ khẩn cấp, Thường trực Ban chỉ đạo ứng phó sự cố cấp tỉnh (Sở Công Thương) báo cáo ngay cho Trưởng ban chỉ đạo ứng phó và lập tức tập hợp, huy động lực lượng, phương tiện thực hiện việc ứng phó. Nếu khả năng ứng phó vượt quá tầm của tỉnh, Ban chỉ đạo ứng phó sự cố cấp tỉnh sẽ liên hệ với các tỉnh, thành lân cận, các Bộ, ngành, cơ quan trực thuộc Chính phủ, Uỷ ban Quốc gia Tìm kiếm Cứu nạn để được hỗ trợ về nhân lực và phương tiện ứng phó sự cố.

b. Trong quá trình ứng phó sự cố, phương thức thông báo sự cố hóa chất trên các phương tiện thông tin đại chúng được thực hiện như sau:

- Thông tin về sự cố và ứng phó sự cố được thông báo trên phương tiện thông tin đại chúng bởi Trưởng ban Ban chỉ đạo/Trưởng ban Thông tin liên lạc.

- Nội dung thông tin về sự cố hóa chất bao gồm:

Thông tin về sự cố môi trường do rò rỉ, tràn đổ, cháy nổ hóa chất: Nguồn và nguyên nhân gây ra sự cố, tên và đặc tính của hóa chất, ước tính quy mô sự cố, phạm vi tác động; diễn biến sự cố, hướng gió hiện tại, khu vực bị ảnh hưởng, mức độ cảnh báo…;

Các chủ trương, mệnh lệnh, chỉ thị về ứng phó và khắc phục hậu quả sự cố do rò rỉ, tràn đổ, cháy nổ hóa chất của Tỉnh.

- Lực lượng truyền thông thông tin chủ đạo về sự cố: Bưu điện, Đài phát thanh và Truyền hình Bình Dương, Đài phát thanh và Truyền hình cấp huyện, Đài phát thanh cấp xã, Báo Bình Dương và các Công ty viễn thông hoạt động trên địa bàn tỉnh có trách nhiệm phổ biến thông tin được cung cấp đến người dân.

- Phương thức thông tin: tin nhắn điện thoại, fax, email, bản tin, phóng sự, loa truyền thanh tại địa phương…

3. Sơ đồ quy trình ứng phó và khắc phục hậu quả sau sự cố hóa chất.

Phụ lục 1: Danh sách các doanh nghiệp nguy cơ cao trên địa bàn tỉnh

PL 3.5 Trang thiết bị bảo hộ cần thiết đối với lực lượng tham gia ứng phó sự cố hóa chất

Phụ lục 4. Các tình huống điển hình và biện pháp xử lý sự cố trong quá trình vận chuyển hóa chất

Ghi chú: Các tình huống và nội dung trên chỉ có tính minh họa, tổ chức vận tải phải dựa trên đặc điểm hàng hóa và đặc điểm vận chuyển để đánh giá về khả năng xảy ra sự cố, mức độ hậu quả xảy ra để xây dựng các tình huống điển hình và hành động khắc phục phù hợp.